Niwelatory optyczne

Niwelator optyczny jest jednym z najbardziej popularnych przyrządów pomiarowych, w szczególności wśród geodetów. Wykorzystywany jest głównie podczas prac geodezyjnych, ale także budowlanych czy inżynieryjnych oraz innych wymagających dokonania dokładnych pomiarów. To urządzenie prostsze od niwelatora laserowego, ale znacznie tańsze i bardzo precyzyjne.

Niwelatory optyczne – czym są?

Niwelatory to instrumenty geodezyjne umożliwiające pomiar różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami pomiarowymi. Są jednymi z najbardziej precyzyjnych urządzeń pomiarowych, niezbędnych podczas prac geodezyjnych, a także wielu prac budowlanych czy inżynieryjnych. Wyróżniamy wśród nich urządzenia laserowe, optyczne i elektroniczne. Najczęściej jednak specjaliści z branży budowlanej wykorzystują dwa pierwsze instrumenty: laserowe i optyczne.

Czym jest niwelator optyczny?

Najprostszy z nich, a zarazem najbardziej popularny jest niwelator optyczny, do dokonywania pomiarów wykorzystujący – jak sama nazwa wskazuje – optykę. Składa się z optyki (czyli lunety, obiektywu, soczewek i okularu), kompensatora, który odpowiada za poziomowanie, oraz alidady, umożliwiającej obrót wokół własnej osi, a także ze spodarki.

Zasięg pracy w przypadku tego typu urządzenia jest mocno ograniczony – w porównaniu do niwelatora laserowego – i wynosi zwykle około 50-70m. Jest także trudniejszy w obsłudze, gdyż wymaga, aby operator sam wypoziomował urządzenie. Cechuje się również mniejszą precyzją pomiaru – pozwala na dokonywanie pomiarów z dokładnością do centymetrów, tymczasem laserowy do milimetrów.

Należy ponadto pamiętać, do pracy z niwelatorem optycznym konieczna jest obecność co najmniej dwóch osób – operatora urządzenia oraz osoby trzymającej tzw. łaty niwelacyjne. Instrumenty te są też zależne od pogody – między innymi od opadów atmosferycznych i małego natężenia światła – która może utrudnić odczytanie pomiarów, a nawet uniemożliwić.

Tym, co przemawia za niwelatorem optycznym jest niewątpliwie cena. Najprostsze modele zaczynają się od około 400-500 złotych. Tymczasem urządzenie laserowe to wydatek co najmniej 1-2 tys. zł, choć najdroższe zestawy mogą kosztować nawet 20-30 tys. zł.

Jaki niwelator optyczny wybrać?

Na rynku dostępnych jest wiele modeli niwelatorów optycznych. Czym kierować się kupując tego typu urządzenie?

Niewątpliwie jedną najważniejszym kwestii przy wyborze niwelatora optycznego jest dokładność pomiaru, która zależy od dwóch elementów: układu optycznego i rodzaju kompensatora. W układzie optycznym najważniejsza jest z kolei średnica obiektywu (im większa, tym lepiej), która decyduje o jakości obrazu, zasięgu obserwacyjnym, czy polu widzenia.

Częściej jednak przy wyborze niwelatora zwraca się uwagę na powiększenie lunety, która zależy od średnicy obiektywu i zastosowanego okularu. Zazwyczaj mieści się ono w przedziale 20-32x. Jakie będzie najbardziej odpowiednie? To zależy od wykonywanych prac. Do prac budowlanych z powodzeniem wystarczy niwelator z lunetą o powiększeniu 20-24x – z większym używane są najczęściej przez geodetów.

Decydując się na niwelator optyczny warto również zwrócić uwagę na minimalna ogniskową, czyli najmniejszą odległość, z jakiej można uzyskać wyraźny obraz łaty (parametr ważny przy niwelowaniu małych obiektów czy pomieszczeń) oraz sposób samopoziomowania, czyli magnetyczny (wiąże się z dokładnością do 1mm/km) lub powietrzny (2mm/km).

Jako, że praca z niwelatorem optycznym na ogół odbywa się na zewnątrz, to ważna jest też odporność na niesprzyjające warunki atmosferyczne. Warto wówczas wybrać model o odporności wyższej niż IP55.

Niezbędne akcesoria

Do dokonywania pomiarów, poza samym niwelatorem, potrzebne będą także odpowiednie akcesoria, bez których urządzenie jest mało użyteczne. Podstawa to stabilny, lekki statyw (na budowę sprawdzi się aluminiowy, o wysokości 160cm) i łaty niwelacyjne (o długości 4-7m).